Procesy infrogligatorskie

Procesy introligatorskie wchodzą w skład postpressu, czyli czynności wykańczających druki. Efektem tych procesów jest różnorodna forma wyglądu druków. 

Zalicza się do nich: 
– krojenie – polega na podzieleniu materiału na części w taki sposób, iż po procesie nie występuje ubytek w postaci odpadu, tzn. poszczególne części da się do siebie przyłożyć i będę one tworzyć całość. Proces krojenia przeprowadza się na krajarkach: jedno- i trójnożowych. Krojenie ma kilka odmian, m.in.: 
• przekrawanie – to krojenie materiału na dwie części wzdłuż linii prostej, 
• wykrawanie – charakteryzuje się krojeniem materiału wzdłuż linii krzywych, 
• perforowanie – polega na wykonaniu dziurkowania wzdłuż linii, 
• bobinowanie – jest rodzajem krojenia, w którym wstęgę z dużego zwoju, kroi się na mniejsze zwoje, 

– cięcie – w odróżnieniu od krojenia, charakteryzuje się odpadem, występującym po procesie, jak strzępy i pyły. Wykonywane jest poprzez frezy bądź piły. Ma tylko dwa warianty, mianowicie: 
• rozcinanie – polega na oddzieleniu wkładów opraw, wykonywanych najpierw wspólnie w liniach potokowych, 
• przycinanie – jest stosowane przy obróbce grzbietu w oprawie klejonej, 

– złamywanie (falcowanie) – polega na odpowiednim zgięciu arkusza/wstęgi papieru w celu otrzymania złamu, 
– bigowanie – jest stosowane w celu poprawienia otwieralności i polega na wykonaniu mocnego zgięcia materiału w określonym miejscu. Bigowanie oznacza wykonywanie na papierze lub kartonie specjalnych wgniecen. Wgniecenia te mają za zadanie ułatwienie, a właściwie umożliwienie odpowiedniego zgięcia kartki lub kartonu. Bigowanie wykonuje się za pomocą bigownicy.   

– szycie – wykorzystywane w oprawach, może być realizowane drutem lub nicią. Polega na zespoleniu elementów wkładu ze sobą poprzez ich połączenie za pomocą zszywki w złamie grzbietowym lub bocznie a także nićmi za pomocą ściegów przesuwnych i prostych, 
– klejenie – polega na nałożeniu warstwy kleju na powierzchnię wkładu, by połączyć jego elementy ze sobą, a następnie z okładką i stworzyć oprawę, 
– prasowanie – jest procesem realizowanym przez prasę i polegającym na usunięciu za jej pomocą powietrza znajdującego się wewnątrz (najczęściej) stosu arkuszy. 
Mianem uszlachetniania druków określa się te procesy, które następują po wykonaniu nadruku, natomiast zazwyczaj przed wykonaniem operacji introligatorskich, choć należy podkreślić, że nie jest to regułą. Ich głównym celem jest nadanie powierzchni druku konkretnych cech, jak np. zwiększenie wytrzymałości podłoża, podniesienie odporności na wszelkie czynniki zewnętrzne (promieniowanie, deszcz, itp.) oraz nadanie dodatkowych walorów wizualnych.  

Kalibrowanie 

 Wyróżnia się dwa rodzaje prasowania: prasowanie niekalibrujące, zwane prasowaniem, i prasowanie kalibrujące, zwane kalibrowaniem. 

Kalibrowanie jest to rodzaj prasowania stosowany do takich elementów jak wkłady lub oprawy. W danym nakładzie grubość poszczególnych egzemplarzy wkładów lub opraw może się różnić. Powoduje to pewne utrudnienia. Jeżeli każdy egzemplarz oddzielnie będzie się prasować przy zmiennym nacisku: grubsze egzemplarze z większym naciskiem, cieńsze bez nacisku lub z mniejszym naciskiem, to po prasowaniu grubsze egzemplarze zmniejszą grubość w dużym stopniu, cieńsze egzemplarze nie zmniejszą grubości lub zmniejszą w mniejszym stopniu. Tym samym uzyska się wyrównanie grubości egzemplarzy. 

Krajarki, inaczej nazywane gilotynami, to maszyny stosowane w introligatorstwie. Krajarki mogą być jednonożowe lub wielonożowe – służą do cięcia, krajania i przekrawania ułożonych wielowarstwowo arkuszy papieru, czy bloków książek. 
Krajarka jednonożowa wyposażona jest w jedno narzędzie tnące (nóż) wykonujące ruch postępowy. W krajarkach dostęp do miejsc niebezpiecznych tworzonych przez nóż i belkę dociskową od strony obsługi może być uniemożliwiony przez osłony bez otworów bocznych z blokadą lub elektroczułe urządzenia ochronne (ESPD) usytuowane nad stołem i osłony boczne bez otworów, lub sterowanie oburęczne i elektroczułe urządzenie ochronne.  

Wśród uszlachetniania druków wymienia się przede wszystkim: 

– lakierowanie – charakteryzuje się nałożeniem na powierzchnię druku, lakieru, który ma na celu poprawienie odporności na czynniki zewnętrzne, poprawienie cech wytrzymałościowych a przede wszystkim zaś podniesienie walorów wizualnych druku. Obecnie asortyment lakierów jest dość szeroki i obejmuje np. lakiery zapachowe czy wypukłe, nadając tym samym, niepowtarzalne cechy drukowi, 
– laminowanie – polega na powleczeniu druku transparentną folią z tworzywa sztucznego (np. polietylenową, polipropylenową, wiskozową) w celu jego zabezpieczenia, 
– cold- i hot-stamping – są dwiema formami tłoczenia folii. Pierwsza z nich określa tłoczenie na zimno, druga zaś na gorąco. Folia jest wciskana wybiorczo za pomocą matrycy w strukturę podłoża drukowego, 
– gumowanie – polega na nałożeniu odpowiednio przygotowanego roztworu gumy arabskiej na powierzchnię druku (np. znaczka pocztowego), w celu nadania jej określonych właściwości. 

Efekty uszlachetniania druków są widoczne szczególnie tam, gdzie dana forma wykończenia powierzchni ma przyciągnąć wzrok, a więc: obwoluta, okładka, folder, album, teczka, opakowanie, dyplom, itp. 

Złamywanie

Złamywaniem nazywa się zgięcie arkusza lub wstęgi i przyciśnięcie zgięcia w celu uzyskania trwałego śladu zwanego złamem. Po złamaniu arkusza uzyskujemy składkę. Złamywanie wykonuje się w celu zmniejszenia formatu lub uzyskania uformowania arkusza w odpowiedni produkt introligatorski. Z powstałej składki można uzyskać część wkładu w oprawie, gazetę, pudełko, torbę itp.. Złamywanie wykorzystuje się w procesach introligatorskich równie często jak krojenie. Jest to więc równie ważna operacja jednostkowa. Operacja złamywania jest łatwa do wykonania ręcznego. Wystarczy przewrócić część arkusza o 180° z wytworzeniem fałdy w odpowiednim miejscu i przygnieść powstałą fałdę. Ze względu na dużą ilość wykonywanych w introligatorstwie operacji złamywania, wykonuje się je maszynowo. Wszystkie rodzaje maszyn złamujących najpierw powodują utworzenie fałdy, która zostaje następnie ściśnięta przez walce. Złamywanie arkuszy wykonuje się w złamywarkach: 

 - nożowych (arkusze), 

- kasetowych (arkusze), 

-  lejowych (wstęga), 

-  klapowo-bębnowych(wstęga).

Według sposobu złamywania rozróżniamy złamywanie: 

 -  jednozłamowe - druki na złamywarkach arkuszowych lub na zwojowych maszynach drukujących składane są na pół za pomocą jednego złamu, 

 -  prostopadłe - naj częściej wykorzystywane j est do złamywania produkcj i dziełowej, 

- równoległe zwykłe - wykorzystywane jest do formularzy, ulotek, prospektów, 

- równoległe harmonijkowe - wykorzystywane jest do składania formularzy lub map, prospektów, druków reklamowych, 

- równoległe obejmujące - wykorzystywane jest do składania wymagających wkładek książkowych, prospektów, druków reklamowych, 

 - równoległe obwolutowe - jest wykorzystywane do składania 12 i 24 stronicowych elementów (głównie formaty kwadratowe). 

Komplet liczba wykonanych składek jest wykorzystywany do wykonania wkładu. Składki te stanowią podstawową część wkładu i dlatego nazywa się je składkami podstawowymi. Sposób złamywania składek podstawowych i rozmieszczenie poszczególnych kolumn na arkuszu muszą być odpowiednio dopasowane, tak aby w składce uzyskać kolejność stronic. Składki podstawowe mogą mieć różne formaty. Formatem oprawy nazywa się dwa wymiary 

-      szerokość i wysokość. Wysokością oprawy i jej części nazywa się odległość od boku górnego do dolnego. Szerokość oprawy i jej części jest to odległość od grzbietu do boku przedniego. Grubość oprawy i jej części jest to odległość od części przedniej do tylnej. 

Spotykane formaty składek, a tym samym również wkładów i opraw, można podzielić na cztery grupy: popularne, wąskie, kwadratowe i albumowe. 
Formaty popularne mają wysokość o co najmniej 20 mm większą od szerokości, ale mniej niż dwukrotnie. Formaty wąskie mają wysokość co najmniej dwukrotnie większą niż szerokość. Formaty kwadratowe mają różnicę między wysokością a szerokością mniejszą niż 20 mm. Formaty albumowe mają szerokość o co najmniej 20 mm większą od wysokości. 

Operacje oprawiania

To szereg operacji technologicznych prowadzących do wykończenia wielostronicowej publikacji poligraficznej (np. czasopisma, książki, kalendarza), ale także każdego innego wielostronicowego wytworu papierniczego niezadrukowanego lub zadrukowanego (np. zeszytu, notesu, bloku rysunkowego) polegający na trwałym połączeniu kart wnętrza wyrobu z okładką. Oprawa określa ostateczny kształt i wygląd wyrobu poprzez zdefiniowanie: 

-          sposobu łączenia ze sobą kartek we wnętrzu wyrobu, czyli sposobu wykonania wkładu, 

-          rodzaju okładki i jej wewnętrznej budowy, 

-          sposobu łączenia wkładu z okładką. 

Operacje jednostkowe stosowane przy oprawianiu

Oprócz operacji introligatorskich, które mogą być stosowane przy wykonywaniu każdego produktu poligraficznego istnieje wiele operacji jednostkowych stosowanych przy wykonywaniu opraw. Do najważniejszych z nich należą: 

-          wykonywanie składek skompletowanych - to znaczy takich, w których oprócz składek podstawowych, uzyskanych podczas złamywania pojawiają się inne elementy takie jak nakładki, przyklejki, wklejki, naklejki, przekładki, wyklejki, itp., 

-          kompletowanie składek lub kartek - jest to operacja ułożenia wszystkich składek lub kartek wchodzących w skład danego wydania w kolejności od pierwszej do ostatniej łącznie z wszelkimi elementami podstawowymi. Kompletowanie może być wykonywane przez nakładkowanie („składka w składkę") oraz zbieranie („składka na składkę"), 

-          łączenie kompletów składek lub kartek we wkład - które podzielić możemy na: zszywanie drutem lub nićmi, łączenie klejowe, łączenie nićmi termoplastycznymi, łączenie specjalne, 

-          kształtowanie grzbietu wkładu - czyli najczęściej zaokrąglanie lub oporkowanie, 

-          wzmacnianie grzbietu wkładu - wykonywane poprzez przyklejanie do grzbietu wkładu elementów wzmacniających takich jak pasek grzbietowy lub kapitałka. 

Okładki

W konstrukcji okładki wyróżnić można trzy części: dwie okładziny - przednią i tylną oraz grzbiet okładki. Znanych jest wiele konstrukcji okładek. Najogólniej można je podzielić na dwie grupy: jednolite i łączone. Okładki jednolite wykonane są z jednego arkusza materiału, a okładki łączone wykonane są z co najmniej 2 arkuszy połączonych w różnych sposób ze sobą. Wśród okładek jednolitych wyróżnia się: 

- okładki zeszytowe

- okładki przylegające

- okładki zakrywające

- okładki jednolite specjalne

Wśród okładek łączonych wyróżnia się następujące rodzaje: 

- okładki łączone lamówką, 

-  okładki jednorodne, 

-   okładki kombinowane, 

-    okładki specjalne. 

Charakterystyka opraw

Oprawy proste są oprawami o małej i średniej wytrzymałości, przeznaczonymi do niedługiego użytkowania, tanimi. Wymagania estetyczne względem tych opraw są niewielkie, uzyskuje się je głównie przez odpowiednio bogate zadrukowanie okładki. Nie stosuje się do ich wykonania elementów, których obecność nie jest konieczna. 

· oprawy zeszytowe są oprawami o małej grubości z wkładem jednoskładkowym zszytym zeszytowo drutem. Ich wytrzymałość jest mała, ale są bardzo tanie. Są bardzo często stosowane do wykonywania opraw masowych, np.: czasopism, zeszytów. 

· oprawy przylegające i zakrywające są oprawami o małej i średniej grubości, z wkładem wieloskładkowym lub kartkowym. Ze względu na małe wymagania wytrzymałościowe najbardziej polecanym sposobem łączenia kompletów składek lub kartek we wkład jest łączenie klejowe z frezowaniem. Te oprawy ze względu na małe koszty są wykonywane bez kancików. 

· oprawy łączone lamówką są wykonywane bardzo rzadko przeważnie dla oprawo małych i bardzo małych nakładach, a więc np. w pracach typu biurowego. W przemyśle poligraficznym prawie nie występują. 

Oprawy złożone są oprawami o dużej wytrzymałości, przeznaczonymi do długiego i bardzo długiego użytkowania, drogimi. Wymagania estetyczne względem tych opraw są często bardzo duże, uzyskuje się je przez bogate zdobienie, stosowanie dodatkowych elementów zwiększających estetykę. Są to oprawy z kancikami. Ich grubość może być zróżnicowana od małych do dużych. Opraw o bardzo dużych grubościach nie poleca się ze względu na ich dużą masę i trudności z użytkowaniem. Najbardziej polecanym sposobem łączenia kompletu składek we wkład jest zszycie nićmi. W mniejszym stopniu stosuje się łączenie nićmi termoplastycznymi, choć ta technologia jest prawie równorzędna do zszycia nićmi. Łączenie klejowe może być stosowane tylko do opraw średnio wytrzymałych i tylko przy zastosowaniu łączenia klejowego o zwiększonej wytrzymałości. Oprawy złożone są wykonywane z różnymi rodzajami okładek. Obecnie najczęściej stosuje się okładki jednorodne, wyjątkowo kombinowane, a jednolite - najczęściej przylegające do opraw - w wydaniach masowych o średnich wymaganiach. 

Oprawy specjalne stosuje się prawie wyłącznie do oprawiania druków akcydensowych, takich jak dowody, paszporty, katalogi, kalendarze, wydania reklamowe, a także do wykonywania brulionów, notesów. Nie znajdują prawie żadnego zastosowania przy wydaniach dziełowych i periodycznych. Mają one bardzo różne właściwości, często specyficzne. Głównie stosuje się te oprawy specjalne, do których są wyprodukowane specjalistyczne linie potokowe lub komplety oprzyrządowania w postaci oddzielnych maszyn.